Dünya edebiyatının en bilinen sanatçılarından William Shakespeare, 37 farklı oyun ve 154 farklı sone (bir şiir türü) yazıp besteledi. Ölümünden 400 yıl sonra, Bard ismindeki bir yapay zeka, kendi kendine Shakespeare dizeleri yazan yapay zeka geliştirildi.
Toronto ve Melbourne Üniversiteleri ve IBM’in ortak çalışması, tarihin en sanatçı ruhlu yapay zekasını ortaya çıkarttı. Bard adı verilen bu yazılım, kelimeleri anlamlı şekilde kullanarak 16 yüzyıl edebiyatının önemli bir parçası olan sone eserleri yazabilecek düzeye geldi. Sonuçlar ACL 2018 konferasında yayınlandı.
Sone bir şiir türüdür. İtalyan edebiyatında ilk örnekleri görüldükten sonra Avrupa edebiyatında da önemli bir yere sahip olmuştur. Türk şiirindeki sone örnekleri çok azdır. İki dört dizeli ve iki üç dizeli bölümlerden meydana gelir. Uyak düzeni ise genellikle “abba abba ccd ede” şeklinde olur. Bir insanın bile içindeki sanatçı ruhu tetikleyip son derece anlamlı ve vurucu soneler yazması güçtür. Bu nedenle son 400 yıldır Shakespeare adını ölümsüzler arasına yazdırmıştır.
Yapay zekalara gelecek olursak onlar henüz yaklaşık 25 yıllık teknolojiler. Buna rağmen dünya mirasına kafa tutuyorlar. Lafı fazla uzatmadan son çalışmayla hayat bulan şair yapay zeka Bard’dan söz edelim, ancak önce biraz daha Shakespeare..
Aşağıda, anlam bütünlüğünü bozmamak adına orijinaliyle birlikte verilen şiir Shakespeare’in 18. Sone’si:
Shall I compare thee to a summer’s day?
Seni bir yaz gününe benzetmek mi, ne gezer?
Thou art more lovely and more temperate:
Çok daha güzelsin sen, çok daha cana yakın:
Rough winds do shake the darling buds of May,
Taze tomurcukları sert rüzgârlar örseler,
And summer’s lease hath all too short a date.
Kısacıktır süresi yeryüzünde bir yazın:
Sometime too hot the eye of heaven shines,
Işıldar göğün gözü, yakacak kadar sıcak,
And often is his gold complexion dimmed;
Ve sık sık kararı da yaldız düşer yüzünden;
And every fair from fair sometime declines,
Her güzel, güzellikten er geç yoksun kalacak
By chance, or nature’s changing course, untrimmed;
Kader ya da varlığın bozulması yüzünden;
But thy eternal summer shall not fade,
Ama hiç solmayacak sendeki ölümsüz yaz,
Nor lose possession of that fair thou ow’st,
Güzelliğin yitmez ki asla olmaz ki hurda;
Nor shall death brag thou wand’rest in his shade,
Gölgesindesin diye ecel caka satamaz
When in eternal lines to Time thou grow’st.
Sen çağları aşarken bu ölmez satırlarda:
So long as men can breathe, or eyes can see,
İnsanlar nefes alsın, gözler görsün elverir,
So long lives this, and this gives life to thee.
Yaşadıkça şiirim, sana da hayat verir.
Aslında şiir üreten yapay zekalar 2000’li yılların başından bu yana gelişiyorlar. Büyük bir çoğunluğu tekerleme yazmaktan öteye gidemiyor. Yeni araştırmada görev yapan ekip ise Shakespeare’in 154 sonesi haricinde 2600 tane modern şiirle yapay zeka Bard’ı eğitti.
Sonuçlar, insanlar tarafından bir makinenin yazdığı konusunda ayrıma varamayacakları kadar iyi oldu.
İşte Bard’ın yazdığı soneden kısa bir örnek:
So gently, as the wind that flaps his wings
Çok nazikçe, kanatlarına çarpan bir rüzgar gibi,
And shoots a monarch on the English lays
Ve bir İngiliz hükümdarı vuran rüzgar gibi,
And what was that, with matters of all things
O neydi, her şeyle ilgili olan o şey neydi?
Tis well ashamed to know -of all her ways.
Onun bütün yollarını bilmekten utanıyor
Elbette sonuç bir insan elinden çıkmışçasına mükemmel değil, ancak işin edebi boyuna baktığımızda Bard’ın anlam bütünlüğüne oldukça yaklaştığını görüyoruz. Araştırmacılar, genel sorunun duygu eksikliği ve akıcı okunabilirlik olduğu konusunda hemfikirler.
Bilimsel çalışmanın asıl amacı, yapay sinir ağlarının bir bütün olarak gelişmesine yardımcı olmak. Bard’ın alt yapısında yer alan bu bütünleştirici prensip, diğer yapay zeka yazılımlarında da temel oluşturabilir.
Daha önce yapay zekaların tablo çizebildiklerini görmüştük. Bakalım sonraki gelişmelerde bizi neler bekliyor olacak.
Kaynak: https://www.engadget.com/2018/08/10/Ai-sonnets-shakespeare/
