Avustralyalı bir matematikçi, 3.700 yıllık, tarihin bilinen en eski geometri tabletini keşfetti. Tablette yer alan bilgiler, Pisagor‘dan 1000 yıl önce; Pisagor üçlüleri ile yazılmış.
Avustralya’da New South Wales Üniversitesi’nde (UNSW) görevli bir matematikçi olan Dr. Daniel Mansfield, milattan önce 1900 – 1600 yıllarına tarihlenen, bilinen en eski geometri tabletini keşfetti. 3.700 yıllık bu eski Babil tableti, üzerinde arazi ölçmeye yarayan bir plan taşıyor.
Aslında bu kil tablet 19. yüzyılın sonlarında şimdiki Irak sınırları içerisinde keşfedilmiş ve İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmekteymiş. Pisagor’dan 1000 yıl kadar önce geometrinin temellerinden birini oluşturan Pisagor üçlülerini kullanan bu tablet Si.427 olarak adlandırılmış durumda ve satılmak istenen bir arazinin ölçüleri ile konumunun bulunmasına yardım etmek için hazırlanmış.
- Eski Babil tabletlerinde bulunan geometrik gravürler, dönemin diğer tabletlerini yeniden değerlendirmeyi zorluyor ve Avustralyalı bilim adamı, “toplumun belirli bir matematiksel karmaşıklık seviyesine ulaştığını” gösterdiğini söylüyor. Fotoğraf: UNSW Sydney
UNSW’DE doçent olan Mansfield ve Norman Wildberger, daha önce dünyanın en eski ve en doğru trigonometrik tablosunu içeren başka bir Babil tableti tanımlamıştı. O zamanlar, tabletin muhtemelen Jeodezi veya inşaatta bazı pratik kullanımlara sahip olacağını öne sürdüler.
Üç Pisagor üçlüsünü de içeriyor:
UNSW’de doçent olan Mansfield ve Norman Wildberger, daha önce dünyanın en eski ve en doğru trigonometrik tablosunu içeren başka bir Babil tableti keşfetmişti. Plimpton 322 isimli bu tablet, Pisagor üçlülerini kullanarak dik açılı üçgenleri tanımlıyordu. Bu heyecan verici keşif sonrası Mansfield Pisagor üçlülerinin kullanarak ölçümlemeler yapan farklı tabletlerin arayışına çıktı ve nihayetinde Si.427’yi buldu.
Si.427’de tarif edilen arazinin sınırları çizilirken üç Pisagor üçlüsü de kullanılmış durumda: 3, 4, 5; 8, 15, 17; ve 5, 12, 13 üçgenleri, kil tabletin üzerinde yer alıyor. Tablete dair Mansfield’ın henüz çözemediği şey ise tabletin arkasında yer alan 25 dakika 29 saniyeye benzeyen altmışlık “25:29″ sayısı. Babil matematiği ”seksagesimal” (60 tabanında) bir sayı sistemiydi ve günümüzde dakika, saat ve 360 derecelik daire açısının modern günlük kullanımını bu sistem
Ancak Mansfield henüz bu 25:29’un ne anlama geldiğini tespit edemediğini söylüyor. İhtimaller ise bazı hesaplamaların sonucu ya da farklı bir alanı işaret eden bir belirteç olabileceği.
Bugüne kadar pisagor üçlüsünün kullanıldığı en eski yazıtın M.Ö.1800’lü yıllara ait olduğu düşünülüyordu.
Kaynak:https://www.theguardian.com/science/2021/aug/05/australian-mathematician-discovers-applied-geometry-engraved-on-3700-year-old-tablet.
